سمانه فیروزیان :در دل کویر، میان سکوت دلنشین طبس، هنرهایی دیرینه همچنان زندهاند؛ هنرهایی که با تار و پود سنت گره خوردهاند. یکی از این هنرهای اصیل و کهن، گیوهبافی است؛ صنعتی دستی که زمانی در اغلب خانههای طبس رونق داشت، اما امروز در سایه تغییر سبک زندگی و گسترش کفشهای صنعتی، به فراموشی سپرده میشود.
گیوه، نوعی پایپوش سنتی ایرانی است که به دلیل خنکبودن، سبکی و استحکام، در مناطق گرم و خشک بسیار کاربردی بوده است. مواد اولیه آن معمولاً شامل نخ پنبهای، پشم و تختۀ چرمی یا لاستیکی است و با دست و با مهارت زیاد بافته میشود. این پایافزار نهتنها جلوهای از ذوق و خلاقیت بانوان هنرمند طبسی است، بلکه بخشی از هویت فرهنگی و تاریخی این منطقه نیز به شمار میرود.
اما امروزه گیوهبافی در طبس با چالشهای جدی مواجه شده است. کاهش تقاضا، نبود حمایت مالی و بازار مناسب، فقدان آموزش به نسل جوان و جایگزینی محصولات صنعتی ارزانقیمت از جمله دلایلی است که این هنر بومی را در معرض فراموشی قرار داده است. در حال حاضر، تنها تعداد انگشتشماری از هنرمندان سالمند در برخی روستاهای اطراف مانند خرو و اصفه به این کار مشغولاند.
کارشناسان صنایعدستی معتقدند که با برنامهریزی مناسب، احیای این هنر نهتنها ممکن، بلکه میتواند زمینهساز ایجاد اشتغال پایدار و رونق گردشگری فرهنگی در طبس باشد. برگزاری کارگاههای آموزشی، معرفی گیوه به عنوان کالای فرهنگی در نمایشگاهها و ایجاد برند محلی برای این محصول، از جمله اقداماتی است که میتواند به بازگشت این هنر به چرخه تولید کمک کند.
بر اساس آمار اداره میراث فرهنگی طبس، تاکنون چهار دوره آموزش “تختکشی” – بخش ابتدایی فرآیند گیوهبافی – برگزار شده و مراحل آموزش رویهدوزی نیز در دست اجراست. در این میان، اصفهک پیشتاز بوده و بهزودی نخستین کارگاه رسمی تولید گیوه در طبس افتتاح خواهد شد.
از سوی دیگر، پرداخت بیش از دو میلیارد تومان تسهیلات به فعالان صنایعدستی در طبس، راه را برای ایجاد ۲۲ طرح مستقل باز کرده است.
امروز، طبس نهتنها در جغرافیای کویر، بلکه در نقشه فرهنگ و اقتصاد بومی ایران، نقطهای روشنتر شده است؛ نقطهای که از دل تار و پود گیوهها سر برآورده، و بافتی از هویت، کار و زندگی را دوباره به هم گره زده است.
گیوه طبسی، با طرحها و بافتهای خاص خود، ظرفیت آن را دارد که به عنوان محصولی منحصربهفرد در بازار داخلی و حتی صادرات صنایعدستی ایران معرفی شود. بهشرط آنکه فراموش نکنیم هر نخ گیوه، رشتهایست از هویت فرهنگی ما
امید است با همکاری وتلاش سازمانهای زیربط بار دیگر شاهد رونق وبازگشت این هنر ارزشمند ایرانی باشیم
