از خاک تا بازار؛ ظرفیتهای گیاهان دارویی خاش برای توسعه روستایی
خبریافت :خاش با تنوع کمنظیر گیاهان دارویی و طبیعت بکر خود، ظرفیت بالایی برای توسعه روستایی و اشتغالزایی دارد؛ حمایتهای دولت و ورود بخشهای فناور و صنعتی نیز میتواند به حرکت در مسیر تبدیل شدن این شهرستان به قطب گیاهان دارویی جنوب شرق کشور کمک کند.
به گزارش ایرنا، ظرفیت کمنظیر شهرستان خاش در زمینه گیاهان دارویی با حمایت دولت چهاردهم، اجرای طرحهای الگویی و اقتصادی، راهاندازی واحدهای فرآوری و ورود جوانان و نخبگان به عرصه فناوریهای جدید، نویدبخش اشتغال پایدار، توسعه روستایی و اقتصاد سبز در شرق کشور است.
از دامنههای رشته کوه تفتان تا تپههای سرسبز بیرک، مورپیش، پنجانگشت و سیاهبندان، طبیعت خاش مأمن صدها گونه گیاه دارویی و خوراکی است که هرکدام آنها میتواند کلید اشتغال، درمان و ثروت پایدار باشد؛ سرزمینی که هر وجب از خاک آن بوی آویشن و شیرینبیان میدهد و هر نسیمش عطر زندگی دارد.
در اینجا، انسان و طبیعت از دیرباز همنشین هستند؛ عشایر با درک عمیق از زیستبوم خود از گیاهان خودرو برای درمان، خوراک و معیشت بهره میبرند اما امروز این دانش بومی در حال پیوند با فناوری های نوین است تا از دل خاک، اقتصادی پویا، سبز و پایدار زاده شود.
امروز این دانش بومی در حال پیوند با فناوری های نوین است تا از دل خاک، اقتصادی پویا زاده شود
کارشناسان و مسوولان تاکید دارند با مشارکت روستاییان، حضور شرکتهای فناور و سرمایهگذاری در زنجیره ارزش گیاهان دارویی، میتوان خاش را به الگویی ملی از توسعه دانشبنیان، بومی و مردممحور تبدیل کرد؛ جایی که عطر گیاهان دارویی نهتنها در هوا بلکه در اقتصاد و زندگی مردم نیز بپیچد و در حالیکه پیران عشایر هنوز بهترین گیاه را از روی بو و رنگ تشخیص میدهند، جوانان دانشگاهی آن را در آزمایشگاه تجزیه و ترکیب کنند.
این پیوند، نقطه طلایی توسعه پایدار است؛ جایی که سنت، تجربه و فناوری در یک مسیر قرار میگیرند تا ارزش افزوده گیاهان دارویی از خاک تا داروخانه و از کوه تا بازار برسد.
میراث سبز در زبان و فرهنگ بلوچی
در زبان بلوچی، هر گیاه نه فقط نام بلکه پیشینهای دارد؛ مردم، «گون» را بنه کوهی یا گون بلوچی، آویشن را ازگند بلوچی، شیرینبیان را مدوح بلوچی، درمنه را درنگ بلوچی و نخل کوهی را داز یا پیش بلوچی مینامند.
این واژهها بازتاب هزاران سال زیست انسان در دل کوه و دشتاند؛ دانشی که امروز میتواند بنیان صنایع گیاهپایه و طب ایرانی باشد؛ هر گیاهی خاصیت خود را دارد، برخی از ساکنان این منطقه از مدوح برای گلو، از ازگند برای معده و از درنگ برای تب استفاده میکنند، دانش این کار در دل مردم وجود دارد اما باید حفظ شود.
مریم کریمی یکی از زنان روستایی خاش گفت: ما از بادام کوهی روغن میگیریم و از گلهای آویشن و اسپند برای عطر و دارو استفاده میکنیم اما بهتر است کارخانهای باشد تا این گیاهان را خشک و بستهبندی کند.
به گفته مردم خاش، اگر مرکز خرید و جمعآوری گیاهان دارویی در این شهرستان باشد دیگر مجبور نیستند محصولات گیاهان دارویی خود را به دلالها بفروشند و جوانان آنها مشغول بهکار می شوند.
اویس شهدادزهی از عشایر ایرندگان خاش تاکید کرد: اگر بتوان از این گیاهها عصاره و اسانس گرفت، قابلیت صادرات دارند، ما مواد اولیه را داریم اما نیازمند فناوری و حمایت هستیم.
کشاورز نمونهای که گل و گلاب خاش را برند کرد
چنگیز شهلیبر، کشاورز نمونه شهرستان خاش با نگاه خلاقانه، مزرعه گل محمدی در روستای جلالآباد چاشهی ایجاد کرده است.
این کشاورز در گفت و گو با ایرنا اظهار کرد: سالها زمینم را به گندم اختصاص میدادم اما تصمیم گرفتم گل محمدی بکارم و حالا از هر هکتار چند تُن گل برداشت و گلاب و اسانس تولید میکنم.
او تأکید کرد: تولید گلاب در خاش میتواند برند منطقه شود؛ گل خاش عطر خاصی دارد زیرا خاک این منطقه معدنی بوده و دمای شب پایینتر است، اگر تسهیلات پرداخت شود، میخواهیم خط بستهبندی و اسانسگیری صنعتی راه بیندازیم.
لزوم ایجاد واحدهای فراوری گیاهان دارویی برای اشتغالزایی
به گفته یکی از کارآفرینان خاش، صدها خانوار بهصورت مستقیم از محل جمعآوری و فرآوری گیاهان دارویی درآمد دارند و با احداث هر واحد فرآوری گیاهان دارویی با ظرفیت ۵۰ تُن، برای ۵۰ نفر بهصورت مستقیم و ۱۵۰ نفر غیرمستقیم اشتغال ایجاد میشود.
نورالله کرد تاکید کرد: در صورت ایجاد مجتمع صنایع گیاهپایه در خاش، علاوه بر کاهش مهاجرت روستاییان، صادرات محصولات گیاهی نیز میتواند سالانه میلیونها دلار ارزآوری داشته باشد.
از طرفی برخی از بانوان در روستاهای سیاهبندان، گزو، جلالآباد، گوهرکوه و مورپیش با تشکیل گروههای تعاونی در حال جمعآوری و بستهبندی گیاهان دارویی هستند و این تعاونیها با حمایت اداره های کار و منابع طبیعی مجوز فعالیت گرفتهاند.
یکی از بانوان فعال اجتماعی و دانشگاهی خاش در این زمینه گفت: در خانه دمنوش آویشن و بابونه خشک میکنیم و در بستههای ۱۰۰ گرمی میفروشیم، درآمد آن از خیلی از کارها بیشتر است.
فرشته حسین زهی افزود: در کنار این فعالیتها، چند شرکت نوپای محلی نیز شکل گرفته که با استفاده از فناوری خشککنهای هوشمند، زمان خشکسازی را از ۲۴ به کمتر از چهار ساعت کاهش دادهاند؛ اقدامی که کیفیت محصول را بالا برده و مصرف انرژی را کاهش داده است.
ثبت بیش از ۴۰۰ گونه گیاهی در خاش
رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری خاش گفت: در این شهرستان بیش از ۴۰۰ گونه گیاهی شناسایی و ثبت شده که بخشی از آنها خاص منطقه بوده و این تنوع زیستی، خاش را به گنجینهای طبیعی تبدیل کرده است.
در خاش بیش از ۴۰۰ گونه گیاهی شناسایی و ثبت شده که بخشی از آنها خاص منطقه بوده و این تنوع زیستی، خاش را به گنجینهای طبیعی تبدیل کرده است
بنیامین کرد افزود: با اجرای طرحهای مرتعداری و آموزش بهرهبرداران محلی، برداشت گیاهان دارویی بهصورت اصولی انجام میشود تا تخریب پوشش گیاهی به حداقل برسد و همچنین در قالب طرحهای آبخیزداری، احیای مراتع و کاشت گونههای بومی در حال انجام است.
کرد ادامه داد: هماکنون چند شرکت بومی در زمینه جمعآوری، بستهبندی و خشککردن گیاهان دارویی فعال شدهاند و این قدم نخست برای ایجاد زنجیره ارزش در حوزه گیاهان دارویی است.
لزوم توسعه کشاورزی خاش در مسیر علمی
به گفته مدیر جهاد کشاورزی خاش، هر هکتار محصولات گیاه دارویی میتواند برای چند خانواده شغل ایجاد کند، اکنون ۶ هکتار کشت گل محمدی در این شهرستان در حال بهرهبرداری است و برنامه داریم تا پایان سال به ۲ برابر برسد.
مجتبی خاشی در گفت و گو با ایرنا با بیان اینکه اکنون زمان عبور از دوران برداشت محصولات کشاورزی به روش سنتی به سمت کشت علمی و صنعتی است، افزود: طرحهای الگویی برای کشت گل محمدی، آویشن، زعفران، رزماری و نعنا کوهی در این شهرستان در حال اجراست.
خاشی با تاکید بر اینکه خامفروشی سودی ندارد، اظهار کرد: توسعه واحدهای فرآوری در خاش اولویت دارد زیرا با بستهبندی استاندارد، گواهی بهداشت و مجوز صادرات، میتوان ارزش هر کیلو گیاه را ۱۰ برابر کرد.
وی تصریح کرد: در دولت چهاردهم، نگاه به کشاورزی فقط بحث تولید نیست بلکه زنجیره ارزش از خاک تا بازار مورد تاکید است.
ظرفیت خاش برای تبدیل شدن به قطب گیاهان دارویی جنوب شرق ایران
فرماندار شهرستان خاش در گفتوگو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: دولت چهاردهم نگاه ویژهای به اقتصاد طبیعتمحور دارد و خاش با دارا بودن اقلیم چهارفصل و کوهستان خاص، ظرفیت تبدیلشدن به قطب گیاهان دارویی جنوب شرق کشور را دارد.
فرشاد گرگیچ، افزود: در نشست اخیری که با مدیران استانی داشتیم مقرر شد مرکز فرآوری گیاهان دارویی در خاش با هدف ایجاد اشتغال برای جوانان، فعالسازی زنان روستایی و جلوگیری از مهاجرت فعال شود.
گرگیچ اضافه کرد: در کنار بخش کشاورزی، شرکتهای فناور و نوپا نیز میتوانند در حوزه تولید عصاره، اسانس، دارو و لوازم آرایشی گیاهپایه وارد میدان شوند و دولت چهاردهم در این زمینه حمایت کامل دارد.
او تصریح کرد: خاش میتواند نمونهای از پیوند دانش بومی با فناوری نو باشد یعنی همان جایی که سنت و علم در خدمت توسعه پایدار قرار میگیرند.
رییس دانشکده صنعت و معدن خاش نیز با تاکید بر لزوم بهرهگیری از ظرفیت شرکت های دانش بنیان و هوش مصنوعی و حمایت از ایده های نوین و خلاقانه گفت: در چند سال گذشته، با همکاری دانشگاه سیستان و بلوچستان، چند پایاننامه و طرح پژوهشی درباره ترکیبات شیمیایی و اسانس گیاهان بومی خاش اجرا شده و نتایج نشان داده است که برخی گونههای آویشن و درمنه این منطقه دارای ترکیب ضدالتهابی و ضدباکتری قوی هستند.
یونس قلندرزهی افزود: به گفته پژوهشگران، گیاه ازگند بلوچی در مقایسه با آویشن مناطق مرکزی ایران تا ۲۰ درصد اسانس بیشتری دارد و این یعنی مزیت رقابتی برای تولید داروهای گیاهی و عطرسازی، در همین راستا، جهاد کشاورزی و پارک علم و فناوری استان می توانند از ایدههای دانشبنیان در تولید دارو، دمنوش و محصولات گیاهی این شهرستان حمایت کنند.
به گزارش ایرنا، شهرستان مرزی خاش در ۱۸۵ کیلومتری جنوب زاهدان واقع شده است.