ابراهیم فیروزیان :سالهاست که مسئولان کشور برای ساماندهی به وضعیت نانواییها و بهبود کیفیت نان، تدابیر گوناگونی را به کار بستهاند؛ از صدور بخشنامههای متعدد و نظارتهای میدانی گرفته تا رتبهبندی نانوایان و پیادهسازی سامانههای هوشمند. اما آنچه در سطح جامعه مشاهده میشود، همچنان حکایت از نارضایتی عمومی از کیفیت، صف، کمفروشی و نابسامانی بازار نان دارد؛ وضعیتی که نه مردم را راضی نگه میدارد و نه نانوایان را دلگرم میکند.
به نظر میرسد ریشه این بحران، در نظام ناکارآمد تخصیص یارانه نان است. تا زمانی که یارانه به جای مصرفکننده، در زنجیره تأمین باقی بماند، نه مردم حق انتخاب دارند، نه نانوا انگیزه ارتقای کیفیت خواهد داشت. باید رویکردها تغییر کند.
یارانه به مردم؛ انتخاب با مردم
پیشنهاد اساسی آن است که یارانه نان مستقیماً به مردم پرداخت شود. در این مدل، هر فرد جامعه یارانه نان خود را دریافت کرده و آزادانه نانوای موردنظر خود را انتخاب میکند. نانوا نیز در فضای رقابتی برای جذب مشتری، ناچار به بهبود کیفیت، شفافیت در وزن و احترام به مشتری خواهد بود. دولت نیز میتواند بهجای بازرسیهای پرهزینه، با نظارت هوشمند و تحلیل دادههای خرید، عملکرد نانواییها را ارزیابی کند.
نان کیلویی؛ شفاف و منصفانه
در کنار پرداخت یارانه به مردم، عرضه نان بهصورت کیلویی نیز باید جدی گرفته شود. این روش، جلوی کمفروشیهای پنهان را میگیرد، امکان مقایسه واقعی قیمت و کیفیت را فراهم میکند و به مردم احساس عدالت بیشتری میدهد. نان کالایی وزنی است، نه ظاهری؛ و تنها معیار واقعی، وزن و کیفیت آن است.
و اما سهم نانوا از این اصلاح
در مدل جدید، نانوا نه تنها متضرر نمیشود، بلکه جایگاه شغلی و اقتصادیاش ارتقا مییابد. او دیگر مجبور نیست نانی را با نرخ دستوری و تحت فشار بفروشد، بلکه حقالزحمهاش را بهصورت شفاف و بهروز از فروش مستقیم یا تسویه با سامانه دریافت میکند. همچنین با حذف بازرسیهای تنبیهی و جایگزینی نظارت مردمی و دادهمحور، نانوا در محیطی کمتنشتر فعالیت خواهد کرد.
برای نانوایان متعهد و باکیفیت نیز میتوان سازوکار تشویقی در نظر گرفت: – تخفیف مالیاتی – امتیاز برای دریافت تسهیلات – سهمیه آرد باکیفیت – رتبهبندی مثبت بر اساس رضایت مشتریان
دولت باید بداند که نانوا، شریک این اصلاح است، نه مانع آن
سخن آخر
برای حل ریشهای مسئله نان، باید روایت قدیمی را کنار گذاشت و نان را از نو نوشت. اصلاح واقعی در گرو اعتماد به مردم، آزادسازی بازار نان، حمایت از نانوا و حذف روشهای ناکارآمد فعلی است. با اجرای مدل «یارانه به مردم، اختیار به نانوا، شفافیت در عرضه»، میتوان به آیندهای امیدوار بود که نان، نه دغدغه روزانه، بلکه نشانهای از سلامت سیاستگذاری و کرامت مردم و نانوا باشد.
